Skip to content

Opryszczka

OPRYSZCZKA

Opryszczka została nazwana pospolitą ze względu na bardzo częste występowanie w populacji. Jest to choroba zakaźna wywołana przez wirusa opryszczki (HSV – Herpes Simplex). Wyróżniamy dwa rodzaje wirusa: HSV-1 i HSV-2. HSV-1 zazwyczaj wywołuje opryszczkę w okolicy ust, a HSV-2 zwykle jest odpowiedzialny za opryszczkę w okolicach zewnętrznych narządów płciowych. Ich wspólną cechą jest rozwój zakażenia trwającego przez całe życie. Po zakażeniu po raz pierwszy (tzw. pierwotnym), wirus pozostaje w stanie uśpienia w komórkach układu nerwowego i może ponownie się uaktywnić powodując nawrót objawów opryszczki. Nie jest możliwe całkowite wyleczenie zakażenia wirusem HSV1.

OPRYSZCZKA WARG I TWARZY

Opryszczka wargowa tzw. „zimno” to często występujące zakażenie skóry i błon śluzowych w okolicy ust, zwykle spowodowane wirusem HSV-1. Do zakażenia wirusem HSV-1 dochodzi zazwyczaj w dzieciństwie, a niemal 90% dorosłych osób w Polsce ma swoiste przeciwciała, co oznacza, że miało z nim styczność. Jednak nie u każdej osoby pojawiają się objawy opryszczki. W Polsce odsetek osób z objawami zakażenia HSV-1, czyli nawracającą opryszczką, szacowany jest na około 60% populacji. Objawy choroby są zwykle łagodne i występują miejscowo, w okolicy ust, na pograniczu błony śluzowej i skóry, w postaci skupisk bolesnych pęcherzyków wypełnionych płynem 1.

OPRYSZCZKA
WARG I TWARZY

Opryszczka wargowa tzw. „zimno” to często występujące zakażenie skóry i błon śluzowych w okolicy ust, zwykle spowodowane wirusem HSV-1. Do zakażenia wirusem HSV-1 dochodzi zazwyczaj w dzieciństwie, a niemal 90% dorosłych osób w Polsce ma swoiste przeciwciała, co oznacza, że miało z nim styczność. Jednak nie u każdej osoby pojawiają się objawy opryszczki. W Polsce odsetek osób z objawami zakażenia HSV-1, czyli nawracającą opryszczką, szacowany jest na około 60% populacji. Objawy choroby są zwykle łagodne i występują miejscowo, w okolicy ust, na pograniczu błony śluzowej i skóry, w postaci skupisk bolesnych pęcherzyków wypełnionych płynem 1.

OPRYSZCZKA NARZĄDÓW PŁCIOWYCH

Opryszczka narządów płciowych jest prawdopodobnie najczęstszym zakażeniem przenoszonym drogą płciową i zwykle zostaje wywołana przez wirusa HSV-2. Do zakażenia dochodzi w życiu dorosłym, po rozpoczęciu życia seksualnego. Na zakażenie wirusem opryszczki narządów płciowych w większym stopniu narażone są kobiety w wieku średnim, a także te, u których występują inne choroby zakaźne przenoszone drogą płciową lub choroby układu moczowego. Opryszczka narządów płciowych objawia pojawianiem się na skórze zewnętrznych narządów płciowych grudek i pęcherzyków, podobnych do opryszczki wargowej, ale może także przebiegać bez typowych pęcherzyków lub zupełnie bezobjawowo. Nawrotom opryszczki płciowej często towarzyszy ból, świąd i pieczenie, a także objawy ogólne, takie jak gorączka, bóle głowy czy powiększenie węzłów chłonnych 1,2.

OPRYSZCZKA
NARZĄDÓW PŁCIOWYCH

Opryszczka narządów płciowych jest prawdopodobnie najczęstszym zakażeniem przenoszonym drogą płciową i zwykle zostaje wywołana przez wirusa HSV-2. Do zakażenia dochodzi w życiu dorosłym, po rozpoczęciu życia seksualnego. Na zakażenie wirusem opryszczki narządów płciowych w większym stopniu narażone są kobiety w wieku średnim, a także te, u których występują inne choroby zakaźne przenoszone drogą płciową lub choroby układu moczowego. Opryszczka narządów płciowych objawia pojawianiem się na skórze zewnętrznych narządów płciowych grudek i pęcherzyków, podobnych do opryszczki wargowej, ale może także przebiegać bez typowych pęcherzyków lub zupełnie bezobjawowo. Nawrotom opryszczki płciowej często towarzyszy ból, świąd i pieczenie, a także objawy ogólne, takie jak gorączka, bóle głowy czy powiększenie węzłów chłonnych 1,2.

JAK DOCHODZI DO ZAKAŻENIA?

Źródłem zakażenia jest kontakt z osobą zakażoną lub będącą nosicielem wirusa, a zakaźność jest największa w okresie objawowym, gdy występują aktywne zmiany skórne lub śluzówkowe. Zakażenie odbywa się poprzez bezpośredni kontakt z wydzieliną pęcherzykową, błoną śluzową lub śliną, na przykład podczas pocałunku wspólnego korzystania z przedmiotów codziennego użytku, takich jak: szklanki, wspólne sztućce, maszynki do golenia czy ręczniki. Najbardziej zaraźliwy jest płyn z pęcherzyków, więc najłatwiej zarazić się przez kontakt z pęcherzykami. Wirus wnika poprzez przez błonę śluzową lub uszkodzoną skórę, a następnie się namnaża. W tym okresie dochodzi do powstania charakterystycznych zmian pęcherzykowych wypełnionych płynem. Zmiany następnie pękają, powstaje owrzodzenie lub nadżerka, która potem przekształca się w strup. Po zagojeniu zmian i ustąpieniu jawnego zakażenia, wirus przechodzi w stan latencji, czyli przebywania w fazie uśpienia. Oznacza to, że jeśli raz zarazimy się wirusem opryszczki, przez całe życie będziemy jego nosicielami 3.

JAK DOCHODZI DO ZAKAŻENIA?

Źródłem zakażenia jest kontakt z osobą zakażoną lub będącą nosicielem wirusa, a zakaźność jest największa w okresie objawowym, gdy występują aktywne zmiany skórne lub śluzówkowe. Zakażenie odbywa się poprzez bezpośredni kontakt z wydzieliną pęcherzykową, błoną śluzową lub śliną, na przykład podczas pocałunku wspólnego korzystania z przedmiotów codziennego użytku, takich jak: szklanki, wspólne sztućce, maszynki do golenia czy ręczniki. Najbardziej zaraźliwy jest płyn z pęcherzyków, więc najłatwiej zarazić się przez kontakt z pęcherzykami. Wirus wnika poprzez przez błonę śluzową lub uszkodzoną skórę, a następnie się namnaża. W tym okresie dochodzi do powstania charakterystycznych zmian pęcherzykowych wypełnionych płynem. Zmiany następnie pękają, powstaje owrzodzenie lub nadżerka, która potem przekształca się w strup. Po zagojeniu zmian i ustąpieniu jawnego zakażenia, wirus przechodzi w stan latencji, czyli przebywania w fazie uśpienia. Oznacza to, że jeśli raz zarazimy się wirusem opryszczki, przez całe życie będziemy jego nosicielami 3.

CO POWODUJE NAWRÓT OPRYSZCZKI?

Wirus opryszczki po zakażeniu pierwotnym pozostaje w organizmie w stanie uśpienia w komórkach układu nerwowego. Istnieje wiele czynników, które mogą spowodować uaktywnienie wirusa i nawrót objawów opryszczki. Należą do nich m. in. 2,3:
  • Osłabienie organizmu lub obniżona odporność,
  • Urazy w okolicach ust, np. powstałe na skutek zabiegów stomatologicznych czy chirurgicznych,
  • Zwiększona ekspozycja na silne światło słoneczne (promieniowanie UV),
  • Przyjmowanie leków immunosupresyjnych,
  • Infekcje górnych dróg oddechowych,
  • Wychłodzenie,
  • Stres,
  • Przemęczenie,
  • Menstruacja,
  • Zabiegi medycyny estetycznej, np. powiększanie ust, mezoterapia igłowa.

CO POWODUJE NAWRÓT OPRYSZCZKI?

Wirus opryszczki po zakażeniu pierwotnym pozostaje w organizmie w stanie uśpienia w komórkach układu nerwowego. Istnieje wiele czynników, które mogą spowodować uaktywnienie wirusa i nawrót objawów opryszczki. Należą do nich m. in. 2,3:
  • Osłabienie organizmu lub obniżona odporność,
  • Urazy w okolicach ust, np. powstałe na skutek zabiegów stomatologicznych czy chirurgicznych,
  • Zwiększona ekspozycja na silne światło słoneczne (promieniowanie UV),
  • Przyjmowanie leków immunosupresyjnych,
  • Infekcje górnych dróg oddechowych,
  • Wychłodzenie,
  • Stres,
  • Przemęczenie,
  • Menstruacja,
  • Zabiegi medycyny estetycznej, np. powiększanie ust, mezoterapia igłowa.

OPRYSZCZKA W CIĄŻY

Istotnym zagrożeniem jest opryszczka narządów płciowych podczas ciąży. Szczególnie niebezpieczne jest zakażenie opryszczką po raz pierwszy, czyli zakażenie pierwotne, ponieważ matka nie ma wytworzonych przeciwciał, które chronią dziecko. Opryszczka narządów płciowych może prowadzić do zakażenia wewnątrzmacicznego i być powodem porodu przedwczesnego oraz mieć wpływ na rozwój dziecka. W przypadku kontaktu noworodka z czynnymi zmianami podczas porodu może dojść do zakażenia dziecka. W związku z tym warto rozważyć cesarskie cięcie w przypadku aktywnej opryszczki narządów płciowych w okresie okołoporodowym 7.

OPRYSZCZKA W CIĄŻY

Istotnym zagrożeniem jest opryszczka narządów płciowych podczas ciąży. Szczególnie niebezpieczne jest zakażenie opryszczką po raz pierwszy, czyli zakażenie pierwotne, ponieważ matka nie ma wytworzonych przeciwciał, które chronią dziecko. Opryszczka narządów płciowych może prowadzić do zakażenia wewnątrzmacicznego i być powodem porodu przedwczesnego oraz mieć wpływ na rozwój dziecka. W przypadku kontaktu noworodka z czynnymi zmianami podczas porodu może dojść do zakażenia dziecka. W związku z tym warto rozważyć cesarskie cięcie w przypadku aktywnej opryszczki narządów płciowych w okresie okołoporodowym 7.

LECZENIE

Lekiem z wyboru w zakażeniach wywołanych wirusem opryszczki jest acyklowir. Acyklowir jest selektywnie działającym lekiem przeciwwirusowym, działającym zarówno na typ wirusa HSV-1, jak i HSV-2. Jest on jednocześnie dobrze tolerowany przez pacjentów. W zakażonych komórkach ulega on aktywacji, a następnie hamuje dalsze namnażanie się wirusa. Acyklowir podany w fazie objawów prodromalnych lub w pierwszych 24 godzinach choroby znacznie przyspiesza gojenie zmian skórnych oraz łagodzi dolegliwości, takie jak mrowienie, pieczenie czy ból. Acyklowir jest dostępny bez recepty w dawce 200 mg lub 400 mg w 1 tabletce, a także w postaci kremu/żelu do stosowania miejscowego. Acyklowir w dawce 200 mg w 1 tabletce np. w leku Hascovir Control stosuje się 5 razy dziennie przez 5 dni w celu leczenia nawrotowej opryszczki warg i twarzy oraz opryszczki zewnętrznych narządów płciowych. Acyklowir nie powoduje całkowitego pozbycia się wirusa, ale łagodzi objawy, zapobiega jego namnażaniu i skraca czas trwania opryszczki. Przyjmowanie leku najlepiej rozpocząć od razu po wystąpieniu pierwszych objawów 2,4.

LECZENIE

Lekiem z wyboru w zakażeniach wywołanych wirusem opryszczki jest acyklowir. Acyklowir jest selektywnie działającym lekiem przeciwwirusowym, działającym zarówno na typ wirusa HSV-1, jak i HSV-2. Jest on jednocześnie dobrze tolerowany przez pacjentów. W zakażonych komórkach ulega on aktywacji, a następnie hamuje dalsze namnażanie się wirusa. Acyklowir podany w fazie objawów prodromalnych lub w pierwszych 24 godzinach choroby znacznie przyspiesza gojenie zmian skórnych oraz łagodzi dolegliwości, takie jak mrowienie, pieczenie czy ból. Acyklowir jest dostępny bez recepty w dawce 200 mg lub 400 mg w 1 tabletce, a także w postaci kremu/żelu do stosowania miejscowego. Acyklowir w dawce 200 mg w 1 tabletce np. w leku Hascovir Control stosuje się 5 razy dziennie przez 5 dni w celu leczenia nawrotowej opryszczki warg i twarzy oraz opryszczki zewnętrznych narządów płciowych. Acyklowir nie powoduje całkowitego pozbycia się wirusa, ale łagodzi objawy, zapobiega jego namnażaniu i skraca czas trwania opryszczki. Przyjmowanie leku najlepiej rozpocząć od razu po wystąpieniu pierwszych objawów 2,4.

ZAPOBIEGANIE

Zakażenie wirusem opryszczki ma charakter zakażenia latentnego, czyli trwającego przez całe życie. Po wyleczeniu aktywnych zmian, wirus przechodzi w fazę uśpienia w komórkach układu nerwowego i pod wpływem wielu czynników może ponownie powodować nawrót objawów opryszczki. Częstość nawrotów jest różna – u niektórych osób mogą się zdarzać raz na kilka lat lub występować co miesiąc. W przypadku osób z częstymi lub bardziej nasilonymi nawrotami opryszczki, warto rozważyć zastosowanie profilaktyki opryszczki, aby zmniejszyć częstość nawrotów. Jest to szczególnie ważne w okresie narażenia na czynniki wywołujące nawroty opryszczki u pacjenta (np. zwiększona ekspozycja na światło słoneczne, stres, gorączka lub przed zabiegiem medycyny estetycznej). W tym celu stosuje się 2 razy dziennie acyklowir w dawce 400 mg w 1 tabletce. Badania wykazały, że zastosowanie takiej terapii powoduje zmniejszenie częstości nawrotów opryszczki wargowej o ponad połowę, a w przypadku opryszczki narządów płciowych zmniejszenie częstości nawrotów nawet o 84% 3,5,6.

ZAPOBIEGANIE

Zakażenie wirusem opryszczki ma charakter zakażenia latentnego, czyli trwającego przez całe życie. Po wyleczeniu aktywnych zmian, wirus przechodzi w fazę uśpienia w komórkach układu nerwowego i pod wpływem wielu czynników może ponownie powodować nawrót objawów opryszczki. Częstość nawrotów jest różna – u niektórych osób mogą się zdarzać raz na kilka lat lub występować co miesiąc. W przypadku osób z częstymi lub bardziej nasilonymi nawrotami opryszczki, warto rozważyć zastosowanie profilaktyki opryszczki, aby zmniejszyć częstość nawrotów. Jest to szczególnie ważne w okresie narażenia na czynniki wywołujące nawroty opryszczki u pacjenta (np. zwiększona ekspozycja na światło słoneczne, stres, gorączka lub przed zabiegiem medycyny estetycznej). W tym celu stosuje się 2 razy dziennie acyklowir w dawce 400 mg w 1 tabletce. Badania wykazały, że zastosowanie takiej terapii powoduje zmniejszenie częstości nawrotów opryszczki wargowej o ponad połowę, a w przypadku opryszczki narządów płciowych zmniejszenie częstości nawrotów nawet o 84% 3,5,6.
  1. Kuchar E. Zakażenie wirusem opryszczki zwykłej u dorosłych. Medycyna Praktyczna. https://www.mp.pl/pacjent/choroby-zakazne/choroby/zakazenia-wirusowe/158823,zakazenie-wirusem-opryszczki-zwyklej-u-doroslych. Data dostępu: 01.12.2020 r.
  2. Lesiak A i in. Kompleksowe leczenie opryszczki wargowej. Forum Dermatologicum 2017; 3(4): 147–151.
  3. Zaborowski P i in. Zakażenie wirusem opryszczki zwykłej. Medycyna Praktyczna. https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.18.1.8. Data dostępu: 01.12.2020 r.
  4. Figlerowicz M. Acyklowir w terapii przeciwwirusowej. Postępy Dermatologii i Alergologii XX 2003; 3: 78-182.
  5. Rooney J et al. Oral acyclovir to suppress frequently recurrent herpes labialis: a double – blind, placebo – controlled trial. Ann Intern Med 1993; 118(4): 268-72.
  6. Mertz GJ et al. Long-term Acyclovir Suppression of Frequently Recurring Genital Herpes Simplex Virus Infection. A Multicenter Double-Blind Trial. JAMA 1988; 260(2): 201-6. W ciągu roku w porównaniu do leczenia epizodycznego. Hascovir Control Max bez konsultacji z lekarzem można stosować maksymalnie przez 1 miesiąc.
  7. Cichewicz A. Opryszczka narządów płciowych. Medycyna Praktyczna. https://www.mp.pl/pacjent/dermatologia/choroby/wenerologia/80477,opryszczka-narzadow-plciowych. Data dostępu 01.09.2020 r.